Pagina 34 (NL)  B4-2022 PNKV BiuletynOnline.

De intelligentie van bomen

Hoe bomen horzels gebruiken om te reproduceren

Een horzel voelt een chemisch noodsignaal van een agarhoutboom en vliegt erheen, in de hoop een gebruikelijke maaltijd van aanvallende rupsen te verorberen. Maar als hij aankomt, zijn er geen rupsen, en moet hij genoegen nemen met agarhoutzaden - die het gedupeerde insect meeneemt en zo de boom ongewild helpt zich voort te planten. Volgens een nieuwe studie in Current Biology is dit het eerste bekende geval van een plant die zulke defensieve chemicaliën gebruikt om zijn zaden te verspreiden.

De agarhoutsoort Aquilaria sinensis komt oorspronkelijk uit tropisch China. Wanneer rupsen de bladeren beginnen op te eten, reageren de bladeren met een type verdediging dat bij veel planten voorkomt: ze geven verbindingen vrij die herbivoor-geïnduceerde plantaardige vluchtige stoffen of HIPV's worden genoemd, om hongerige roofdieren aan te trekken. "De meeste planten hebben deze HIPV's," zegt Jessamyn Mansen, een ecoloog aan de Universiteit van Virginia, die niet betrokken was bij het nieuwe onderzoek.

In de studie gebruikten de onderzoekers chemische analyses en veldexperimenten om aan te tonen dat agarhoutvruchten ook verbindingen kunnen produceren die in HIPV's voorkomen - zelfs bij afwezigheid van een rupsenaanval. Dit trekt snel verschillende soorten horzels aan, die zich voeden met vlezige, voedselrijke klodders, elaiosomen genaamd, die aan de zaden vastzitten. De horzels gooien de zaden weg, in de buurt van hun nesten, op schaduwrijke plaatsen waar ze kunnen ontkiemen zonder uit te drogen. In direct zonlicht sterven de zaden binnen enkele uren.

De studie belicht een zelden bestudeerd fenomeen. "Snelle zaadverspreiding wordt over het hoofd gezien," zegt co-auteur Gang Wang, een ecoloog aan de Xishuangbanna Tropical Botanica! Tuin van de Chinese Academie van Wetenschappen. Zaadverspreiding door horzels is bijzonder mysterieus. Hoewel mieren - verwanten van horzels - naar schatting zaden verspreiden voor meer dan 11.000 planten, zijn gedocumenteerde gevallen van horzels zelf die dit doen zeldzaam.

Deze resultaten hebben ook gevolgen voor het behoud van een regio waar de plaatselijke bevolking horzellarven eet en agarhout gebruikt voor traditionele medicijnpraktijken, wat resulteert in habitatverlies. "Het behoud van agarhout bomen moet gekoppeld worden aan het behoud van horzels, zegt Wang. Manson is het daarmee eens. "We kunnen niet zomaar een plant beschermen en er het beste van hopen," zegt ze. "We moeten de biologische gemeenschap begrijpen.

Darren Jncorvaia (SciAm)

- - -